Xenocidio, Palabra do Ano 2025

O portal Portal das Palabras, promovido pola Real Academia Galega e a Fundación Barrié, concluíu a súa votación popular para a escolla da Palabra do Ano 2025 coa elección de xenocidio. O termo, creado polo xurista polaco de orixe xudía Raphaël Lemkin (1901-1959), constitúe un concepto histórico e globalmente relevante que designa un crime contra a humanidade, tipificado pola ONU tras a Segunda Guerra Mundial.

Segundo o historiador galego Antonio Míguez Macho, o termo cambiou a forma de entender e sancionar os delitos masivos e volveu cobrar actualidade nas últimas semanas para describir accións do Estado de Israel na Franxa de Gaza.

Resultados da votación e outras palabras destacadas

Xenocidio recibiu 2.948 votos dos case 7.200 rexistrados, o que representa máis do 40 % do total. En segunda posición quedou foliada, con 1.315 votos, preto do 20 %, un termo que celebra a alegría colectiva e que xa fora Palabra do Ano en 2024. O terceiro posto correspondéulle a lume (843 votos), palabra-crónica da vaga de incendios forestais do pasado verán, seguida de comodín desfeita (834 votos), vinculada a neoloxismos efémeros.

Na quinta posición aparece loia (686 votos), que designa loanzas enganosas ou falsidades, e que na actualidade se aplica tamén ás informacións falsas difundidas por medios electrónicos. A sexta praza ocupouna retrinco (564 votos), homenaxe a Castelao, que no DRAG significa os anacos que sobran dunha peza ou “espazo moi breve de tempo”, podendo reinterpretarse para nomear fragmentos de realidade captados en clips ou redes sociais.

Orixe e significado de xenocidio

O termo xenocidio fórmase a partir do grego xeno- ‘pobo’ e o sufixo latino -cidio ‘matar’, seguindo a mesma lóxica de homicidio ou parricidio. No galego, figuraba xa no Vocabulario Ortográfico da Lingua Galega (1988), base do actual Dicionario da Real Academia Galega.

Lemkin conceptualizou o xenocidio como o acto de exterminar pobos ou grupos por motivos específicos, diferenciándoo doutros termos como exterminio, masacre ou aniquilamento, que carecen da implicación de intención específica contra un grupo. Por exemplo, exterminio provén do verbo latino extermināre (‘botar fóra da fronteira’), masacre do francés massacre, e aniquilamento do baixo latín annichilare, derivado de nihil (‘nada’).

A elección de xenocidio reflicte, segundo os organizadores, a relevancia da palabra para describir fenómenos históricos e contemporáneos, e subliña a capacidade do galego para integrar e adaptar termos internacionais que teñen impacto global.