Fernando Obelleiro é catedrático de Telecomunicacións da UVigo e recibiu a medalla Isidro Parga Pondal da RAGC
Fernando Obelleiro é un dos investigadores máis destacados da UVigo no eido das telecomunicacións grazas ao seu traballo no electromagnetismo computacional que lle serviu para gañar a medalla Isidro Parga Pondal da Real Academia Galega das Ciencias (RAGC).
Como valora este recoñecemento?
Estes premios son sempre son agradables e teñen a súa importancia, pero eu non o vexo como algo persoal. Os que traballamos na investigación universitaria formamos parte de grupos, polo que eu fago este recoñecemento extensible a todo o meu grupo de investigación, tanto presente como pasado.
Agardaba algo así?
No momento que me presentei contaba con que mo podían dar, pero estas cousas hai moita xente que as merece e non o tiña claro.
A RAGC menciona un importante avance no electromagnetismo computacional que supuxo un cambio na dirección das investigacións neste eido. En que consiste?
No electromagnetismo computacional había métodos aproximados e métodos exactos. Cando comecei a traballar na universidade usabamos os aproximados porque os exactos eran moi costosos computacionalmente, pero son moito máis atractivos, polo que eu metinme a investigar por aí. O método máis popular entre os exactos era nlog(n) –entendendo n como número de incógnitas–, e cando comezamos a traballar nisto vimos que paralelizaba mal, é dicir, que ao facelo correr nun ordenador con moitos fíos de cálculo ao mesmo tempo, chegaba un momento que non compensaba. Nós atopamos un método moito máis escalable que utilizaba a función de 'n' elevado a 1,5 co que logramos o récord do mundo de electromagnetismo computacional e que logo logramos convertilo nun nlog(n) paralelizado no espazo transformado, polo que conseguía sendo escalable. Así puidemos analizar con métodos exactos cousas que ata entón non se podían.
Actualmente traballa na liña de investigación de supercomputación electromagnética e a súa aplicación no deseño de nanoantenas. Que supón isto para un sector en constante actualización como son as telecomunicacións?
A nanotecnoloxía estase metendo por todas partes, xa non só en nanoantenas. Nós traballamos en aplicacións de biosensing e nanoplasmonics. Colaboramos con grupos que deseñan nanopartículas que se detectan en función do seu comportamento fronte a campos electromagnéticos. O noso código de simulación pode analizar problemas con miles de millóns de incógnitas, que poden ser dende un portaavións en banda radar ata coloides de nanopartículas a frecuencias ópticas. O investigador Luis Liz Marzán pediunos axuda para analizar estas nanopartículas, e vimos que o noso código predecía o comportamento plasmónico que se presenta en nanopartículas a frecuencias ópticas e comezamos unha liña de traballo nese sentido. A día de hoxe é un ámbito de investigación no que estamos tendo bastante actividade.
En relación a esta colaboración con Liz Marzán, as telecomunicacións están cada vez máis presentes en ámbitos como a bioloxía ou a saúde?
Dentro desta colaboración estamos falando de biosensing e bioimaging, é dicir, xeración de imaxes a partir da resposta de nanopartículas a sinais electromagnéticas. O electromagnetismo está en todas partes.
O seu grupo creou o Sistema de Servizos Integrados, deseñado para os buques 4.0 que se integrará nas vindeiras fragatas F-110 da Armada Española. Que avances supón este ‘sistema nervioso’ do barco?
Navantia plantexounos este proxecto, que naceu coa idea de reducir o cableado dos barcos, para o que vimos que a única solución era concentrar servicios nas luminarias que están distribuidos por toda a superficie. Estas levan todo tipo de sensores e ofrecen todo tipo de servizos. Aparte, entre sí forman unha rede de comunicación de altas capacidades que se pode asemellar ao que é o sistema nervioso do barco. Á hora de desenvolver un buque 4.0 cun xemelgo dixital, necesitábase un sistema como este, polo que xurdiu no momento oportuno.
Cre que podería implementarse noutro tipo de embarcacións?
Este sistema ten unha potencialidade moi grande. Podería estar montado nun hospital, nunha fábrica, no propio asteleiro ou en buques civís. O que pasa é que nos buques militares é máis complexo porque hai uns requisitos estrictos de redundancia, resiliencia, ciberseguridade, etc., nun barco civil poderíase facer de xeito máis sinxelo.
Como compaxina a docencia coa investigación de elementos tan complexos como cos que traballa?
Normalmente temos certos descontos en función da nosa actividade de investigación, e tamén é certo que no noso departamento non temos saturación de horas. Pero cando estou dando clase teño un horario e iso ás veces é incompatible con viaxes de traballo. O que fago é pedirlle a compañeiros que me den a clase ou negociar cos alumnos recuperalas á volta. Recoñezo que a veces é un problema, pero os alumnos son moi comprensivos e os compañeiros tamén son moi colaboradores.
Cal cre que pode ser o seguinte gran avance en telecomunicacións?
Actualmente hai dificultade para atopar enxeñeiros con certo grao de especialización en TIC, a oferta supera á cantidade de xente cualificada para asumila. Tamén atisbo que o mundo está cambiando moi rápido e a velocidade de cambio crece de forma exponencial. E coa intelixencia artificial e o crecemento en capacidade de computación estase acelerando todo, pero vai haber avances e transformacións no ámbito das TIC e agardo que os profesionais saibamos enfocalos para mellorar a vida das persoas.
