As palabras na area

Tomando como referencia a pasaxe “Xesús e a muller sorprendida en adulterio” do “Evanxeo de Juan”, Antonio Buero Vallejo escribiu a obra nun só acto “Las palabras en la arena” alá por 1949. A finais dos anos sesenta eu tiven a ousadía de poñela en escena cun grupo de Teatro Independente Extremeño contrario ao réxime. Digo ousadía porque Buero Vallejo creou este texto para criticar a hipocrisía dos políticos españois, en especial os da ditadura franquista, e poñer de manifesto a existencia do destino como un fenómeno inevitable para os humanos a quen Deus condena ou salva desde o día do seu nacemento. Eu non creo nas determinacións do destino aínda que ás veces os movementos da vida política empúxennos a crer. Si creo na forza e utilización da hipocrisía como elemento incorrixible da vida pública. De aí que os claros diálogos dos personaxes creados por Buero permanezan no meu acervo cultural e día si e outro tamén tropece con eles nas noticias cotiás.

Na pasaxe bíblica de Juan escribas e fariseos preséntanlle a Xesús unha muller sorprendida en adulterio para que a xulgue e sexa apedrada. Trátase dunha trampa saducea que o Mesías resolve escribindo unhas frases na area para cualificar aos acusadores e propoñerlles que “quen estea libre de pecado que lance a primeira pedra contra ela”. Cando levanta a vista todos desapareceron. Por tanto a muller queda en liberdade pois Xesús tampouco a condena, aínda que lle aconsella que non volva pecar. Coa referencia desta parábola Buero Vallejo crea unha trama dramática na que o marido traizoado discute cos seus amigos se debe ou non matar a adúltera. Para saír de dúbidas achéganse a ler as palabras coas que Cristo os cualifica un a un: adultero, corruptor de nenas, ladrón do diñeiro dos pobres, hipócrita, luxurioso, ateo, asasino. A hipocrisía xeral dos personaxes resulta fácil de identificar nos seus diálogos e formulacións éticas para a galería. A pasaxe do evanxeo remata ben. O único acto de Buero, imitación do noso presente, remata mal.

Nestes tempos de permanentes controversias partidistas como consecuencia dos repetidos e eternos casos de corrupción, de acosos sexuais e laborais, do triunfo da mentira publicada, do descrédito da xustiza, do oportunismo dos imbéciles, do triunfo dos ineptos, tan eternos nos sementados da humanidade, pregúntome como é posible que a cidadanía aguante o drama e premie aos actores coa súa confianza e aplausos. Pregúntome se do Rei abaixo alguén tivo o valor de ler a súa propia palabra na area antes de pedir a dimisión do contrario, de botar a rodar o faladuría de quenda, de vender a súa dignidade por un prato de votos e de mirarse ao espello para medir a súa verdadeira honradez. Pregúntome que hai escrito na area de Rueda, encubridor do conselleiro acusado de presunta agresión, cando pide a dimisión de Besteiro por agochar a Tomé Roca. Que dicía a palabra do socialista cando pedía dilixencia ao presidente da Xunta? Cal ha de ser a diferenza entre a palabra na area de Esperanza Aguirre, descubridora dos seus conselleiros vestidos de ras corruptas, da de Pedro Sánchez ao ver entrar aos seus en prisión? Estes son exemplos paradigmáticos pero desde a Biblia á última noticia de hoxe hai material para encher unha enciclopedia da hipocrisía política partidaria. No pasado as palabras borrábanas as mareas da Historia. Ante este estado de cousas indelebles hoxe permítome aconsellar aos políticos crentes, antes de falar e actuar, ler o “Evanxeo de Juan” e aos non crentes ler a obra teatral de Antonio Buero Vallejo. Igual aprenden algo.