A lenda que durme na Ría de Vigo

Un relato que nos transporta á época da Traslatio, cando os discípulos do Apóstolo Santiago trasladaron os seus restos desde Palestina ata Galicia. A súa historia, esquecida durante séculos e redescuberta grazas a autores como Paulino Freire, non só explica a orixe da icónica cuncha de vieira como símbolo do peregrino, senón que outorga a Bouzas un papel protagonista na ruta marítima xacobea.

A lenda conta que, durante os tempos medievais, dúas familias nobres —unha de Gaia, no Reino de Portugal, e outra de Amaia, no Reino de Galicia— escolleron Bouzas como punto intermedio para celebrar a voda dos seus fillos, Lobesio Rivano e Caia Valeria. Durante os festexos, os convidados participaban nun xogo tradicional da nobreza chamado abofardar, que consistía en lanzar unha lanza ao aire e recollela antes de que tocara o chan. Nun dos intentos, a arma do noivo desviouse polo vento e caeu á ría. Sen pensalo, o cabaleiro cabalgou mar adiante para recuperala, mais tanto el como o seu cabalo afundiron nas augas.

Cando todos o daban por perdido, apareceu unha barca que, segundo a tradición, levaba aos discípulos do Apóstolo Santiago co corpo do seu mestre. Milagrosamente, ao paso da embarcación, o cabaleiro emerxeu das augas xunto ao seu cabalo, ambos cubertos de cunchas de vieira. Atónitos, os tripulantes da barca recoñeceron o feito como un sinal divino. Segundo proclamaron, era vontade de Xesucristo que todo aquel que desexase honrar a Santiago, o seu vasalo e amigo, debería peregrinar ao seu sepulcro levando conchas como símbolo da súa devoción. A vieira, dende aquel intre, converteríase no emblema universal do Camiño de Santiago.

Conmovido, o cabaleiro pediu ser bautizado e relatou aos presentes o milagre, provocando a conversión dos asistentes á nova fe. Esta historia, transmitida oralmente durante séculos e recollida en diversas fontes dende o século XV —como os Anales del Reyno de Galicia, as 120 Leyendas Gallegas de Carré ou documentos do mosteiro portugués de Alcobaça— deu pé a numerosas representacións artísticas. Unha das máis antigas é unha táboa de 1441 de Giovenale Johanilis de Orvieto, conservada en Camerino (Italia), e outra pode verse na fachada do Tesouro da Catedral de Santiago, onde aparece o cabaleiro saíndo do mar cuberto de vieiras baixo unha gran cuncha labrada en pedra.

Na actualidade, a lenda ten renacido con forza grazas á Ruta Marítima O Cabaleiro das Cunchas, organizada desde Bouzas pola Fundación Traslatio. Este itinerario recupera o camiño que, segundo a tradición, seguiron os discípulos de Santiago pola ría de Vigo e as costas galegas, recalando en portos históricos ata desembarcar por terra en Compostela. Cada ano, nos días previos ao 25 de xullo, decenas de embarcacións participan nesta peregrinaxe simbólica, que culmina coa asistencia á misa do peregrino na catedral.

O impacto desta tradición tamén se reflicte nas festas de Bouzas, onde desde 2004 se celebra unha cea-homenaxe ao Cabaleiro das Cunchas. Durante o evento, recoñécese a persoas que teñen contribuído á defensa do patrimonio, das tradicións e da identidade da vila.

A escultura do Cabaleiro, obra de Fernando Gallego e deseñada por Miguel Ruiz, ou os deseños do artista Carlos Tesouro, axudan a perpetuar visualmente a memoria deste heroe lendario. Incluso na propia Catedral de Santiago, onde se atopa un escudo coa escena do milagre, a súa presenza evidencia a importancia relixiosa e simbólica desta historia para a tradición xacobea.

Así pois, Bouzas non só foi vila mariñeira e testemuña da chegada da carabela Pinta en 1493, senón que, segundo esta lenda, puido ser o primeiro porto galego e español en recibir os restos do Apóstolo Santiago. Un feito que lle outorga un papel central na narrativa xacobea e que reforza o seu valor como enclave histórico, espiritual e turístico no contexto do Camiño.