O vocábulo galería conleva un feixe de sinónimos, significados e significantes, aínda que un claustro non sexa exactamente un deles, como explican subrepticios algúns lexicógrafos. Cavilen vostedes verbo das distintas acepcións da palabra para se decatar da forma, do concepto. Pero na semiótica ou semioloxía, cabe a posibilidade do eirado, da pasaxe, como calquera ponte que nos permite o tránsito dun lugar a outro, como aquela que vai da Coruña a Oleiros, ou de Pontevedra a Poio, para poñermos por caso.
Hai máis exemplos no que fica en pé da arcana Gallaecia que a ignorancia interesada nega para viviren eles á mantenta e o perpetuo perverso da estafa e o latrocinio, cal historia universal de calquera infamia, expresión que un usa coa licenza de Borges.
Sen masa ou física non hai sombra, nin tampouco química que a explique. Andar sen sombra, dicía a velliña do tute cabrón do vivir, a propósito das mulleres e os homes abatidos pola vida, e recordaba o taciturno Adán, e aínda ao imposíbel Caín, froito do seu delirio, máis que da primeira cópula con Eva, Hauuâh, na aproximación fonética hebrea que un non sabe grafar e nen sequera pronunciar ad hoc. Se non hai sombra xa non hai nada que poder levar á boca de falar, comer e devecer. Hai árbores de mala e boa sombra, segundo temos escoitado e lido por aí. En Galicia é prexudicial a da figueira, e mesmo a da nogueira ou concheiro, e boa a dos salgueiros, incluído o ornamental que lle din chorón, de cuxo nome cecais aquel manancial ou fonte que houbo no vello Concello de Lavadores que eu recordo de camiños e lecturas, de cando líamos nun francés estarrecedor a Paul Éluard: Bonjour tristesse, da singradura La vie immédiate, cuxo verso usou Françoise Sagan para intitular a súa primeira novela.
A Negra sombra de Rosalía é outra cousa, nin do ontolóxico, nin do metafísico, como inutilmente tentou explicar a erudición corcosida, cal a dor da vida, nun símil inoportuno co poeta Rubén Darío: Dichoso el árbol que es apenas sensitivo
Remata o ano, e hoxe veño de ler unha longa conversa que outrora mantiveran Arturo Lezcano e Antón Risco (Galaxia, 2013): Risco segundo Risco, é dicir, a interpretación da vida e a obra de Vicente Risco, da xeración Nós, a xuízo do seu fillo Antón, docente algúns anos no Canadá, onde se xubilou cando era profesor na Universidade de Laval.
O fillo, como é lóxico, no valor doméstico e sentimental da palabra, xustifica a actitude do pai, aínda máis alá de 1936. Non lle dixemos ren no seu día; falamos da maxia e a literatura cando no Vigo de 1997, se mal non recordo, fun presentado polo amigo Antonio Alonso Fontán. El ía coller o vapor para Moaña, onde residía, logo de retornar á nación na década dese ano. Pareceume home afábel e un chisco distante, pero levemente distinto ao pai, co que xamais crucei unha palabra, e si un feixe delas con Ramón Otero Pedrayo. A literatura fantástica era unha das paixóns de Antón, se cadra con Cunqueiro na cabeza. No ano 1998 souben da súa morte pola imprensa. Era febreiro louco e de luz metalíca, cando os españois todos vivían na Constitución que tódo-los anos celebran uns e outras, cal un festivo importante. Galicia era xa unha comunidade autónoma ou eremitoria cun Rei á fronte do status; velaí, aínda retratada no poema de Luís Pimentel, mutatis mutandis.
Eis a galería de sombras, a variedade nesta fin do ano 2013. Cando as badaladas anuncien o aninovo, entre uvas e copas de champaña, se cadra, a recorrencia da memoria retornará á vida. Por vostedes, co corazón na man, a campo aberto, aínda que as nosas palabras sexan distintas.
