Non coñezo a Benedetta Craveri, xa me gustaría, pero sei dela que ven sendo neta de Benedetto Croce, o filósofo italiano que sempre me propoño ler a modo e que nunca o consigo en absoluto. Croce influíu no marxista Gramsci, no fascista Gentile e no liberal Gobetti, opúxose á Primeira Guerra Mundial, declarouse ateo ós seus dezaoito anos, militou no partido liberal, abandonouno posteriormente e, grazas á fortuna herdada dos seus pais, mortos nun terremoto xunto coa súa irma maior, puido entregarse ó cultivo da súa vocación, a saber, a escrita e maila filosofía. Un hacha, como diciamos antes, que naceu de pé... por non facer alusión á florciña esa que algúns sosteñen de maneira farto ostentosa.
Benedetta Craveri é neta de Croce. Lin algo de la pero non todo. Comecei pola “Cultura da conversación”, seguín logo por “Amantes e raíñas” e máis tarde “Madame de Deffand e o seu mundo”. Aí parei. Terei que aplicarme no futuro. Según ía lendo o primeiro dos libros citados, que foi o que primeiro dos tres citados e o que me levou ós outros, non facía máis que recordar a Montaigne e os seus “Ensaios”. O outono é unha boa época pra regresar á súa lectura e hoxe apliqueime nela. Na lectura de Montaigne.
Non sei por que razón, malia que a sospeite, deume por me poñer a lelo embaixo dun castiñeiro, dun castiro que se dicía antes. Nos días que se aveciñan, naqueles nos que dicías castiro e a xente sabía do que falabas, cocíanse as castañas. Unha vez cocidas, enxergábanse unhas noutras, coma se fosen as doas dun rosario, pra facer con elas un colar de zonchos. Logo dábanselle os nenos que os colgaban dos pescozos e as ían repartindo polos camposantos pois cada castaña que desprendían do era un ánima que sacaban do Purgatorio no que estarían penando, coma moito, dende o século XII. Antes non se ten noticia de que existira. Logo xa se discutiu si sería un lugar ou sería un estado. Xa me estou perdendo. Tornarei ó rego.
Dicíalles que me fun ler a Montaigne baixo a sombra dun castiñeiro. O día viñera con sol e cunha temperatura amena. En días así, embaixo deles, embaixo dos castiñeiros, como vente do norte, a luz é dunha diafanidade especial, dunha nitidez que por veces sobrecolle pois todo se nos ofrece máis puro e limpo do que é, por moi puro e moi limpo que xa sexa; isto inclúe, por suposto,a prosa de Montaigne. Case me atrevería a dicir que tamén o Purgatorio; máis aínda se recordar o que Martín Lutero dicía del: chamáballe o terceiro lugar e afirmaba ó respecto que nel, a diferenza do ceo e do inferno, hai futuro. Eu sempre o interpretei como nel collía a esperanza, esa da que se dixo sempre que é o derradeiro que se perde, cando xa non queda nada e todo se perdeu. Os frades bieitos falan do Rostro de Deus, da Luz que desprende, do pasmo, da éxtase que supón o feito de poder contemplala. Algo así coma o do paxariño e San Ero da Armenteira, pero noutro orde de cousas. E xa me volvín extraviar de novo. Así que regreso á orde preestablecida, esa que sempre se altera, moitas veces pra ben de todos, non sei hoxe.
Estando baixo a outonal luz do castiñeiro, a que filtran as follas xa muchas xunto coas aínda, de xeito que as dúas douran os ourizos que xa andan espallados pola herba, abrín os “Ensaios” ó chou e aterrei no seu libro terceiro, alá polo seu capítulo oitavo, no que trata “da arte de conversar” o que me levou á evocación de Benedetta e máis do seu avó Benedetto e de aí a divagación inicial seguidas destoutras que non sei se serán, ou non, as que poidan continuala, como moito me temo que poida suceder.
Montaigne, nada máis comezar, recórdanos que Platón consideraba unha parvada condenar a alguén por ter delinquido, porque o xa feito non pode desfacerse. Así o advertía. De tal advertencia pódese deducir que se castiga, non se corrixe ó que se aforca, senón ó que contempla o aforcamento. O que se di escarmentar en cabeza allea, algo do que xa me advertiron a min de pequeno que nin escarmente. Con todo e delo infire Montaigne, en consecuencia con Platón, que se corrixe no aforcado ós que contemplan ou saben da súa execución pra que non incorran en falta idéntica e non se ignore o mal exemplo dado.
Montaigne dinos que el vén facendo o mesmo. Di que os seus erros son naturais, diriamos que inherentes á condición humana e, como tales, incorrixíbeis. De seguido, facendo gala do que que poderíamos considerar un brillante chumbaragato intelectual, explícanos que así como os homes cheos de virtudes conseguen que a xente saque proveito imitándoos, tal vez el os estea a beneficiar facéndolles ver que deberían evitar seguir as súas pautas de comportamento. Dito doutro e millor xeito: divulgando e subraiando as súas imperfeccións alguén haberá que aprenda delas. Pero se é certo o que me dixeron a min de neno sucederá nalgúns casos, pero non na totalidade deles. Razón de máis pra seguir sendo contrario á pena de morte, dada a súa irreversibilidade.
Realmente, malia que digresións como a que se acaba de reproducir, Montaigne é un xenio literario. Non me estraña que Mitterrand, cando funxíu como presidente da República Francesa, ordenase que en todos los despachos oficiais de todos os organismos e institucións do Estado estivese presente, enriba dos taboleiros das mesas dos seus circunstanciais ocupantes, un exemplar dos “Ensaios”. Non sería mala cousa que algúns dos nosos dignitarios tomasen “debida nota” e nos despachos da nosa clase política figurase un exemplar de “Sempre en Galiza”; dito sexa por poñer un caso e sen pretender eludir outros.
Se así fose, se así sucede, sería posible, malia que só fose por aburrimento, máis dun cargo público con altas responsabilidades, lle botase unha ollada de cando en vez, de xeito que, logo dalgunhas olladas máis, se producise unha reflexión, que sumada a outras moitas máis, xeradas de modo semellante inducise a unha valoración da realidade. Como é posible que orzamentariamente teñamos dende o Goberno do Estado a mesma valoración que La Rioja e Melilla? Ó millor así espabilabamos.
