O académico numerario da Real Academia Galega (RAG) Xesús Alonso Montero subliñou que María Victoria Moreno, homenaxeada no Día das Letras Galegas 2018 e amiga persoal súa, "protagonizou unha auténtica proeza nun tempo e un espazo que esixía clara determinación", ao adquirir un "insólito compromiso cívico e literario" co galego.
No acto central polo Día das Letras Galegas, celebrado este xoves 17 de maio no Teatro Principal de Pontevedra, tamén a académica Fina Casalderrey definiu a Moreno como "un vento da terra que, polo seu compromiso no vivir, adquire a nacionalidade galega en tempos nos que o vento non é precisamente brisa".
Así, na súa intervención, a académica fixo un repaso á obra da homenaxeada, que ha contextualizado nos acontecementos da súa vida e na que, dixo, vese "o rastro dese amor pola palabra". Ademais de narradora, Moreno foi poeta, ensaísta, autora de libros de texto e "intérprete sagaz de obras galegas", engadiu Alonso Montero.
O académico puxo en valor que Moreno chegou a Pontevedra en 1963, e en 1971 xa era unha autora que escribía "en galego desde dentro do galego", pois incorporou as súas expresións e o seu léxico "de forma non artificial". "Xa non era alófona, senón `autófona` no noso idioma", remachou, engadindo que "non só foi escritora, senón tamén apoloxista e reivindicadora do galego".
Neste evento, fixéronse reiteradas mencións e encomios á neta de María Victoria Moreno, Victoria Feijóo, quen nun acto institucional celebrado previamente recitou un poema, e á que o presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, referiuse como "a flor máis querida de María Victoria". "Non sei se recitou antes de hoxe, senón, hoxe nacía unha rapsoda", apostilou Alonso Montero.
MULLER, PROFESORA, ESTREMEÑA E GALEGA DE CORAZÓN
O presidente da RAG, Víctor Freixanes, que manifestou que a Xunta de Estremadura trasladou a súa solidariedade e agradecemento por esta homenaxe a unha autora "que tamén considera súa", apuntou que cada vez que os académicos teñen que decidir a quen dedicar o Día das Letras Galegas "hai un debate importante", e, de feito, para 2019 xa hai "15 candidaturas encima da mesa".
Neste sentido, manifestou que os factores que determinaron a elección de Moreno como a homenaxeada este ano polo Día das Letras Galegas foron a súa condición de profesora, co que buscan "reivindicar aos profesores que traballan en favor da lingua"; e a súa preocupación polas novas xeracións, un obxectivo polo que chamou a "unir esforzos".
Tamén o feito de que, nacendo e formándose fóra de Galicia, "de súbito" descubrise "un país, unha xente, unha lingua", e se compromete "decisivamente con iso". "Non sei se é mérito de Moreno ou do país, que somos capaces de seducir e incorporar voces á causa común do galego, de fóra e de dentro da casa", agregou.
Finalmente, o último factor decisivo foi a súa condición de muller, xa que despois de 55 celebracións do Día das Letras, Moreno é a cuarta muller homenaxeada. Neste sentido, aínda que recoñeceu que hai "unha bandeira xigantesca", que é que o primeiro recoñecemento por este día foi para Rosalía de Castro, Freixanes considerou necesario enxalzar o papel das mulleres, pois sen elas "é imposible explicar Galicia".
"ESCOLLER ENTRE PASAR O FERRO OU ESCRIBIR"
Precisamente, a académica Marilar Aleixandre indagou na reflexión de María Victoria Moreno sobre o dilema das mulleres ante o rol de dedicarse a unha arte ou unha profesión (no seu caso escritora e profesora) e o de ser ama de casa. Un conflito ao que se enfrontou a propia homenaxeada, dixo, xa que "se viu obrigada a escoller entre pasar o ferro ou escribir", e un conflito que comparou coa situación do galego.
Nesta liña, Aleixandre reflexionou sobre o espazo e tempo dos que Moreno dispuña para escribir. Así, asegurou que "carecía de espazo propio" na súa casa para escribir, o que reflicte "unha xerarquía entre o rol de ama de casa e o de escritora ou profesora", e ademais "adoitaba escribir de madrugada" por ser cando dispuña de máis tempo, porque "escribir está subordinado ao benestar do resto da familia".
Neste contexto, destacou que, como escritora e como activista, Moreno alude a este conflito e "contribúe a quitar estereotipos e cambiar modelos sociais", introducindo "ideas a favor da igualdade". "Hoxe celebramos as súas contribucións como escritora e activista en prol da lingua, circunstancias non sempre fáciles", finalizou.
